Maandelijks archief: september 2018

Howick en Lili en de ruimtelijke ordening

Het klinkt als een slechte parodie op een Suske en Wiske-titel, wat door het gebrek aan alliteratie natuurlijk alleen maar erger wordt. Het is ook nogal wat om de twee Armeense kinderen te gebruiken voor een blog; het is dat het onderwerp waar ze aan gelinkt worden (ruimtelijke ordening) allerminst sexy of commercieel is, anders had ik nu de poppen aan het dansen. Maar het komt erop neer dat de discussie die twee weken geleden zo hoog opspeelde mij ook aan een inzicht hielp als het gaat om ruimtelijke ordening en handhaving.

Tijd

Tijd is het sleutelwoord. Vriend en vijand is het er volgens mij over eens dat de kwestie van Howick en Lili niet zulke groots uitgemeten vormen aan zou hebben genomen als de asielprocedure die zij volgden een stuk sneller was verlopen. Als zij binnen enkele maanden definitief uitsluitsel hadden gekregen dat ze niet in ons land mochten blijven, hadden zij de taal nooit geleerd en nooit die vriendschappen opgebouwd die hen nu tot steun waren. Het is ook wel zo, zo begreep ik uit de analyses, dat de asielprocedure op zichzelf niet heel lang hoeft te duren, maar dat de beroepsmogelijkheden die daarop volgen (en aangespannen worden door de betrokken mensen zelf) de boel aardig lang op kunnen rekken. Tot een soort van point of no return -in de beeldvorming althans- bereikt is. Dat bleek dus ook, met alle politieke (imago)schade van dien.

Tijd is een belangrijke factor in handhavingszaken binnen de ruimtelijke ordening. Als de gemeente strijdigheden niet meteen constateert en aanpakt, wordt het moeilijker en moeilijker om later nog geloofwaardig te strijden tegen de ruimtelijke misstand. En terecht: hoe kun je ineens na 30 jaar een brief schrijven dat de vergunningsloos geplaatste bouwwerken toch echt niet kunnen? Dan sta je na veel vijven en zessen misschien wel in je recht als bevoegd gezag, maar je ontmoet zóveel weerstand dat er alleen maar chagrijn van komt. De boosdoener wijst ondertussen ook nog eens driftig met de wijsvinger over de kaart: en daar dan? En daar dan? En daar dan?

Hetzelfde geldt eigenlijk voor procedures aan de voorkant. “Waarom moet het toch allemaal zo lang duren?” is een van de meest uitgestorte hartekreten die ik aan de keukentafels tegenkom. En dan betreft het nog niet eens de meer ingewikkelde bouwplannen. Veranderingen die voor de mensen zelf volstrekt logisch aanvoelen en in hun ogen absoluut geen kwaad kunnen (en waar ook uiteindelijk meteen toestemming voor wordt gegeven), worden in een bestek van maanden door de molens gesleept. Voor het gevoel moet dat ook in weken kunnen. Hoe vaak begint men dan niet alvast, of gewoon zonder procedure? En dan loopt iedereen weer achter de feiten aan (begin nu weer te lezen bij de vorige alinea).

Kikkers

Het is inherent aan ons systeem dat de processen zo traag gaan. De stukken moeten nu eenmaal beoordeeld worden, er moet een magistraal aantal vinkjes aan worden gekruist, je moet nu eenmaal iedereen gelegenheid geven om zijn zegje erover te doen (en nog een keer en nog een keer als het antwoord ze niet bevalt) en er moeten voldoende mensen zijn die de strijdigheden buiten in het veld signaleren en opvolgen. Een kink in die kabel leidt dan al snel tot oponthoud. Het is wel logisch, maar het is zo moeilijk uit te leggen. Mijn stelling is dat door versnelling de kikkers langer in de kruiwagen blijven en daar heeft iedereen profijt van. Het is overigens niet zo’n prikkelende of revolutionaire stelling, dat besef ik maar al te goed.

Dan nóg spelen in de opstandigheid richting het bevoegd gezag meer factoren een rol. Zeg maar: het karakter van de kikkers. De opstandigheid zelf bijvoorbeeld: dat kan de gemeente nu wel willen, maar ik doe het gewoon toch anders. Of het loopt langs de lijn van het zelfbeschikkingsrecht: ik maak zelf wel uit wat ik op mijn eigen grond doe. Of zuinigheid speelt een rol, want het wordt toch allemaal als zonde-geld gezien, die leges en advieskosten. Als je dat in de zak kunt houden is het mooi meegenomen. Ik vrees dat deze menselijke eigenschappen, die ik in meer of mindere mate in diverse vormen al ben tegengekomen de afgelopen jaren, hardnekkig zijn en niet het moment dichterbij brengen dat er helemaal geen spanningen meer zijn tussen ‘de gemeente’ en de burgers die de ruimte om zich heen willen veranderen.

Maar dat het sneller kan lopen, dát moet toch wel een keer gaan lukken? Omgevingswet-adepten roepen dan meteen ‘vanaf 2021!’, maar ik moet het nog zien. Ik weet het eigenlijk al wel.

Bemoedigend: bij het zoeken naar een grafiek ter opleuking van deze tekst blijkt dat de afhandeling van asielaanvragen de laatste jaren al een stuk sneller gaat.

Mensenwerk

Afgelopen vrijdag mocht ik op uitnodiging van twee oud-gemeentecollega’s aanschuiven bij een reünie-achtige middag met als thema de Pilot Reconstructie die 20 jaar geleden in Gemert-Bakel is ingezet. Zij wilden op deze manier op een informele manier stilstaan bij het politieke afscheid van Harrie Verkampen, bestuurlijk kartrekker van de Pilot. Mijn rol in dit hele verhaal was overigens destijds ambtelijk projectleider voor de uitvoering van de recreatieve projectlocatie Bakel-Milheeze en de dag begon ook daar, op golfbaan Stippelberg.

Rondrit

In de middag kregen we tijdens een rondrit met een busje de ongelooflijke verandering van het landschap voorgeschoteld. Met de ‘voor’-foto’s op een A4-tje in de hand trokken de beelden van ‘na’ live aan ons voorbij. Kronkelende beken hebben rechte sloten vervangen, er worden -na jaren stagnatie- nu wel volop ruime (en ook heel erg zeer ontzettend ruime) woningen gebouwd op plekken waar eerst varkensstallen de randen van dorpen en bossen in hun greep hielden, en ook zagen we stallen die een paar slagen groter zijn dan die we kennen uit onze jeugd. De hele tour was ook een leermoment om te ontdekken hoe snel nieuw landschap went.

Ondertussen ontsproten aan de deelnemers van de middag (voor het gemak: een kleine tiental ambtenaren van provincie, gemeente en waterschap) allerlei anekdotes over de totstandkoming en uitvoering van het plan. Over de ontelbare keren dat groepjes mensen (wethouders, ministers, belangengroepen) in vergelijkbare busjes door het gebied zijn vervoerd, over de discussies en gesprekken met boeren, burgers en buitenlui, over de mislukkingen en de successen van de gekozen aanpak. Het was boeiend en bijzonder.

Mensen

Van tijd tot tijd werd een prikkelende vraag het gezelschap in geslingerd; het gezelschap was ernaar om elkaar, en met name Verkampen, te bevragen naar eerdergenoemde successen, mislukkingen en de factoren die daaraan ten grondslag hebben gelegen. Uit die gesprekken trek ik in ieder geval de conclusie dat er één factor is die allesbepalend is in dit soort processen (en eigenlijk in alle processen), en dat is de Mens. Wie zit er op welke post? Welke bevlogenheid en betrokkenheid heeft zich van hem of haar meester gemaakt? Heeft hij of zij de goede intenties en weet hij of zij deze om te zetten in voorstellen, daadkracht, besluitvorming, vertrouwen? Want vertrouwen tussen mensen, dat maakt het pad vrij voor verandering.

In dat busje en tijdens het dineetje na afloop van de rondrit (weer bij de golfbaan, heerlijk en veel) was het ook duidelijk dat het niet alleen die ene wethouder is geweest, maar ook de mensen om hem heen, die de Pilot Reconstructie tot een succes hebben gemaakt. Want dat is het toch zeker wel geworden, als je de doelstellingen en het projectenplaatje van toen erbij pakt. En die mensen zijn zelf nog steeds actief en oprecht betrokken bij de vele uitdagingen die ook nu nog (of: weer) op het bordje van het platteland liggen. Want het houdt nooit op, zo lijkt het wel. Er werd zelfs weinig verhullend gepolst of d’n inne of d’n andere wel weer in was voor een van die klussen. De les: succes is bij uitstek mensenwerk.

Noem het inspirerend, maar ik had een leuke dag.